بررسی عوامل تاثیر گذار بر توسعه خوشه های صنعتی (مطالعه موردی: خوشه صنایع ریلی اراک)

اهمیت توسعه صنعتی در کشور های در حال توسعه موجب شده بسیاری از این کشور ها شکل گیری و تقویت صنایع کوچک و متوسط در مناطق صنعتی و در قالب خوشه را به عنوان یک استراتژی توسعه صنعتی منطقه ای مورد نظر قرار داده و از آن به عنوان راهبردی اشتغال زا که در عین حال قادر به بهبود توان رقابتی شرکت ها و افزایش صادرات آنها می باشد، بهره برداری نمایند.تعریف صنایع کوچک و متوسط به طور گسترده ای در میان کشور ها و مناطق مختلف جهان متفاوت می باشد و شرایط اقتصادی و صنعتی حاکم برآن کشور ها، معرف صنایع کوچک و متوسط درآنهاست. برخی از شاخص هایی که معمولا درتعریف صنایع کوچک و متوسط به کارمی روند عبارتند از: تعداد کارکنان، سرمایه، دارایی کل، حجم فروش و ظرفیت های تولیدی، اما رایج ترین شاخص برای تعریف صنایع کوچک و متوسط، استفاده از تعداد کارکنان است. بررسی سهم بنگاه های کوچک و متوسط در میزان اشتغال، ایجاد ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی کشور ها درجهان حاکی از آن است که بیش از 95 درصد از کل اشتغال ایجاد شده متعلق به این بنگاه ها است. مطالعات انجام شده درساختار صنایع تولیدی ایران نشان می دهد که بیش از 93 درصد موسسه ها و شرکت ها را صنایع کوچک و متوسط تشکیل می دهند. سهم اشتغال این بنگاه ها همانند سهم جهانی بنگاه های کوچک و متوسط بالا می باشد، به طوری که در حدود70 درصد اشتغال ایجاد شده درکشورتوسط این دسته ازبنگاه ها صورت گرفته است. اما ازسوی دیگرسهم این بنگاه ها درایجاد ارزش افزوده صنعتی فقط33درصدوسهم بنگاه های بزرگ 67 درصدمی باشد. مطالعه عملکرد بنگاه های تولیدی کوچک و متوسط کشورحاکی از آن است که بیش از نیمی از آنها با حداقل ظرفیت تولیدی شان مشغول به کار می باشند که در صورت عدم توجه به این واحد ها، بسیاری از آنان اعلام ورشکستگی خواهند نمود. ازآنجاکه حمایت ازواحد های پراکنده وکوچک صنعتی برای دولت و مسئولان صنعت کشورعلاوه برمشکل بودن، هزینه بسیار سنگینی دارد، توسعه صنایع کوچک و متوسط به روش خوشه صنعتی می تواند این بنگاه ها را با تکیه بر توانمندی های درونی خودشان و به دون اتکا به سیستم دولتی، با ایجاد سرمایه های اجتماعی درون خوشه، از وضعیت نه چندان خوب فعلی به وضعیت مطلوب درچند سال آینده برساند. در دنیای رقابتی امروز، حفط توان رقابتی صنایع، از الزامات باقی ماندن در صحنه رقابتی امروز است. در مورد صنایع کوچک نیز لازم است تا راهکاری برای رقابتی تر شدن این صنایع در آنها اندیشیده شود تا بتوانند ضمن حفط موجودیت خود، در عرصه رقابت نیز موفق عمل نمایند. از جمله راهکارهایی که برای تقویت قدرت رقابتی صنایع کوچک در یکی دو دهه اخیر مورد توجه سیاست گزاران اقتصادی و صنعتی قرار گرفته است، تجمیع این صنایع است که برای آنها صرفه هایی را پدید می آورد که آنها را در رقابت کمک می کند. بهترین ساختاری که هم اکنون بیش از پیش در مورد تجمیع صنایع مورد توجه سیاست گزاران قرار گرفته است «خوشه صنعتی» است که به معنای تجمیع صنایع در یک موقعیت جغرافیایی به همراه نهادهای واسط و کانال های انتقال منابع و دانش است. تمرکز نسبتا زیاد کارخانه های صنعت ریلی و حجم عظیم سرمایه گذاری صورت گرفته در استان مرکزی موجب شده است که ایجاد خوشه ریلی مورد توجه سیاست گزاران استان قرار گیرد. با توجه به اهمیت خوشه صنایع ریلی اراک در این تحقیق ما به بررسی و رتبه بندی عوامل تاثیر گذار بر توسعه خوشه صنایع ریلی اراک پرداختیم. هدف این تحقیق بررسی و مطالعه سوابق خوشه های صنعتی برای اسخراج عوامل تاثیر گذار بر توسعه خوشه صنایع ریلی اراک بوده است مبنای این بررسی نظرات مدیران ارشد کارخانه های استان مرکزی بود که در غالب پرسش نامه ای 60 تن از مدیران مورد سئوال قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل سئوالات از نرم افزارspss و expert choice استفاده شده است. روش این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و در حوزه تحقیقات توسعه ای می باشد و از نظر ماهیت وروش تحقیق در حوزه تحقیقات توصیفی است. و در نهایت با توجه به مطالعاتی که طی این تحقیق انجام شد 38 عامل استخراج و انتخاب شدند و سپس با استفاده از پرسشنامه 15 عامل که دارای بیشترین اهمیت بودند رتبه بندی شدند و سپس با توجه به اهمیت موضوع خوشه صنعتی در صنعت، زمینه های تحقیقاتی برای پژوهش های آینده پیشنهاد گردید . کلید واژه: خوشه های صنعتی، صنعت ریلی، صنایع کوچک و متوسط، توسعه